Olsztyn żyje Kopernikiem

Nazwisko Mikołaja Kopernika, mieszkającego na olsztyńskim zamku kanonika warmińskiego, który udowodnił, że to Ziemia oraz inne planety obiegają Słońce, a nie wszystkie ciała niebieskie obiegają Ziemię, jak głosiła uznawana wcześniej teoria geocentryczna - co stało się początkiem rozwoju współczesnej astronomii, zna każdy uczeń na świecie. Opromieniony sławą wielkiego uczonego Olsztyn godnie uczcił jego pamięć, uroczyście obchodząc 546 urodziny mistrza Mikołaja w salach Planetarium.

Gości przybyłych do tego przybytku astronomii powitał oczywiście sam Mikołaj Kopernik - w tej roli Jarosław Borodiuk, aktor teatru im. Stefana Jaracza - który z wdziękiem pozował do zdjęć, jakie chętnie wykonywali w jego towarzystwie uczestnicy wieczoru. Nie zabrakło wśród nich prezydenta Olsztyna Piotra Grzymowicza, który przypomniał, jak wielkiego formatu uczonym był zarządca dóbr Kapituły Warmińskiej Mikołaj Kopernik. Słynnego prawa Kopernika, mówiącego, że „pieniądz gorszy wypycha pieniądz lepszy z obrotu rynkowego”, uczą się dzisiaj studenci ekonomii na całym świecie. Do naszych czasów przetrwała też tablica astronomiczna wykonana ręką Kopernika na ścianie dawnego zamkowego krużganka, zamienionego obecnie w osłonięty oknami korytarz. Przy pomocy tej tablicy wielki astronom wyznaczył dzień równonocy. Był przecież prawdziwym “człowiekiem Renesansu”, praktykującym z powodzeniem zawód lekarski, wydającym opinie jako prawnik, zarządzając jednocześnie dobrami Kapituły Warmińskiej oraz broniąc miasta przed atakiem krzyżackiego oddziału w styczniu roku 1521.

Uczeń Zespołu Szkół Elektronicznych i Telekomunikacyjnych w Olsztynie na kierunku mechatronika Sebastian Górski, pracując pod kierunkiem nauczyciela Marcina Daniszewskiego, przygotował na poniedziałkową uroczystość niezwykły gadżet - wagę, która oblicza ciężar człowieka na różnych planetach. - Do zbudowania tego przyrządu była potrzebna wiedza z kilku dziedzin - wyjaśnił dyrektor ZSEiT Grzegorz Górski: z automatyki - żeby skonstruować całą wagę, z elektroniki - żeby te wszystkie urządzenia spiąć ze sobą, oraz bardzo wysokie umiejętności programowania - żeby tę wagę zaprogramować, tworząc środowisko planet oraz odpowiedni algorytm przeliczający ciężar ważonego obiektu, a potem jeszcze przenieść to wszystko na wyświetlacz.

Uroczyste otwarcie „wagi planetarnej"

Na ekranie monitora możemy obserwować ciała niebieskie poruszające się po swoich orbitach oraz wirujące wokół własnej osi. Po wybraniu jednego z nich możemy dowiedzieć się, ile będziemy ważyć na jego powierzchni. Ciężar to wszak wynik oddziaływania siły przyciągania grawitacyjnego, która jest tym większa, im większa masa planety tę grawitację wytwarzającej. I tak: na Merkurym będziemy ważyli ok. 38% swojej wagi na Ziemi a na Jowiszu ponad 250%. Na Księżycu za to zaledwie 16,5 %. Na wadze zastałem 11-letnią Wiktorię z Olsztyna: - Wrażenia są super. Najcięższa jestem na Słońcu - 1362 kg, a na Księżycu ważę tylko 7 kg. Myślę, że najlepiej byłoby mieszkać na Księżycu - mówi dziewczynka ze śmiechem. Sebastian Górski, w uznaniu swojej pracy, otrzymał od prezydetna pamiątkowy dyplom oraz tablet.

Młoda olsztynianka na „wadze planetarnej"

Kolejnym punktem programu wieczoru była projekcja filmu animowanego pt. „Niespokojny Wszechświat”, przygotowanego przez planetarium „Supernova” w Monachium. Jego oryginalny, angielski tytuł: „Hot and Energetic Universe” zapowiada treść tego obrazu, opowiadającego o astrofizyce wysokich energii, czyli o metodach obserwacji, technikach obserwacji - o tym wszystkim, czego się dowiedzieliśmy obserwując promieniowanie elektromagnetyczne wysokich energii. - Ten rodzaj astronomii bardzo silnie się teraz rozwija - dodał Jacek Szubiakowski - i dotyczy bardzo egzotycznych obiektów we wszechświecie, jakimi są gromady galaktyk, aktywne jądra galaktyk czy wreszcie słynne czarne dziury albo pulsary, ale także takie obiekty, jak nasze Słońce, które sporą część energii wyświeca w formie promieniowania Roentgena oraz ultrafioletu. I to właśnie promieniowanie rentgenowskie i gamma pozwalają nam obserwować najbardziej gwałtowne i potężne zjawiska we wszechświecie. Na przykład zwykły obraz nocnego nieba jest zupełnie inny, gdy obserwuje się je w tych długościach fal. W końcu, dzięki obserwatoriom orbitalnym, możemy obserwować pierwotny Wszechświat, w którym śmierć pierwszych gwiazd była znacznie gwałtowniejsza, a interakcje i łączenie się galaktyk następowało dużo częściej. Wszystkie te obserwacje pomagają nam zrozumieć ewolucję naszego Wszechświata i poznać prawa fizyczne, które nim rządzą. Start sondy ATHENA Europejskiej Agencji Kosmicznej zaplanowano na 2028 rok. Wyniesienie na orbitę największego teleskopu rentgenowskiego, jaki kiedykolwiek zbudowano zrewolucjonizuje naszą wiedzę na temat Wszechświata wysokich energii. Tego rodzaju badania odpowiadają na pytania dotyczące historii Wszechświata, ale także jego przyszłości. Czy w ostateczności skurczy on się do punktu, z którego powstał?

Na zakończenie uroczystości zaproszono gości na wspaniały, okolicznościowy tort, który osobiście kroił i którym częstował mistrz Mikołaj Kopernik, korzystając tu z pomocy prezydenta Olsztyna.

Mistrz Mikołaj i prezydent Piotr Grzymowicz zapraszają na tort

Wieczór pod kopułą Planetarium zgromadził wielu olsztynian, pamiętających o najsławniejszym mieszkańcu naszego miasta: - Jesteśmy bardzo dumne z tego, że Kopernik w Olsztynie mieszkał, pracował, tworzył swoje wielkie dzieła - mówią dwie panie Krystyny z Jarot - chciałybyśmy każdego roku uczestniczyć w takim upamiętnieniu naszego wielkiego rodaka. Czujemy się świetnie w tej atmosferze. To ważne, że władze miasta dbają o pamięć wielkiego uczonego. - Znakomita jest oprawa tego wydarzenia - dodaje pani Jolanta ze Śródmieścia - jesteśmy rodowitymi olsztyniankami, o Koperniku słyszymy od czasów wczesnoszkolnych i staramy się uczestniczyć w tego rodzaju wydarzeniach. Będąc na emeryturze ma się trochę więcej czasu i teraz można pogłębiać swoją wiedzę na różne tematy.

11-letni Tymon z Olsztyna przyszedł tu z nieco starszym kolegą Krzysztofem - Ostatnio mieliśmy ten temat na lekcji historii i dlatego tu jestem - stwierdził Tymon. Jednak film był to trochę zbyt poważny, jak dla osoby w tym wieku i młody miłośnik astronomi mógł o nim powiedzieć niewiele dobrego. Za to starszy o dwie klasy Krzysztof obejrzał już tę produkcję z zainteresowaniem: - Ja już te rzeczy trochę rozumiem. Mieliśmy już o tym na lekcjach przyrody, chociaż też było to nieco za poważne dla mnie.

Pan Jacek przyjechał z kolei z Lidzbarka Warmińskiego i bawił się, jak stwierdził, znakomicie: - Przede wszystkim tort wyśmienity, przesmaczny, kawa bardzo dobra, ale najważniejsze jest to, że Olsztyn żyje Kopernikiem, najsławniejszym Polakiem na świecie, obok Chopina. Wielka szkoda, że ta postać była przez tyle lat zapomniana i nie wykorzystywano jej do promocji naszego regionu. Pasjonuję się astronomią i każde takie wydarzenie, jak dzisiejsze, jest dla mnie ważne. I dlatego przyjeżdżam każdego roku na urodziny Kopernika.

Łukasz Czarnecki-Pacyński
l.czarnecki@gazetaolsztynska.pl