Plebania w Orzechowie zostanie uratowana. Wniosek w tej sprawie trafił do urzędu

Leżące w gminie Olsztynek Orzechowo to ważne miejsce na mapie Warmii. Jego historia sięga XVI wieku. Powstało w 1575 roku w dobrach Kapituły Warmińskiej. Zostało zasiedlone przez Polaków jako osada młyńska. Wiadomo, że przynajmniej od XVIII wieku był tu kościół, z którego wyruszała coroczna pielgrzymka do Głotowa. Na początku XX wieku z inicjatywy okolicznych mieszkańców zbudowano tu nową neogotycką świątynię pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela oraz towarzyszące jej plebanię i cmentarz katolicki. Wieś, która i tak była niewielka, została wyludniona w okresie PRL na skutek działań pobliskiego ośrodka wypoczynkowego Urzędu Rady Ministrów w Łańsku. Ówczesne władze państwowe i PZPR dążyły do likwidacji wioski i przejęcia gruntów z przeznaczeniem na tereny łowieckie dla partyjnych dygnitarzy i ich gości. Doprowadziło to do wyjazdu mieszkańców i opuszczenia plebanii.
Życie zaczęło wracać do Orzechowa wraz z upadkiem PRL. W 1991 roku władze kościelne reaktywowały parafię, a kilka lat później miejscowy kościół został wpisany do rejestru zabytków. Dziś wielu nazywa go najpiękniejszym kościołem w gminie Olsztynek i całej okolicy. W jego wnętrzu uwagę przyciągają dwa żyrandole: jeden – drewniany upamiętnia mieszkańców wsi, którzy zginęli w czasie I wojny światowej. Są na nim wyryte nazwiska i daty. Drugi – zrobiony z poroży jest darem miejscowego koła łowieckiego. Mimo że w Orzechowie prawie nie ma mieszkańców, to piękny neogotycki kościół tętni życiem. Ciągną tu wierni z okolicznych miejscowości i liczni turyści, którzy nie mogą się nachwalić tego pięknego i – jak mówi wielu – magicznego miejsca.
Pod wyraźnym urokiem Orzechowa był Prymas Tysiąclecia, kardynał Stefan Wyszyński, który spędził tu 10 dni w sierpniu 1953 roku, ledwie na miesiąc przed swoim internowaniem. W swoich zapiskach pod datą 14 sierpnia 1953 roku napisał:

„Dziś dobiega końca nasz krótki wypoczynek w Orzechowie. Jutro po obiedzie wracamy do Stolicy. Spędziliśmy z ks. Padaczem lato leśnych ludzi, na całkowitej niemal włóczędze wśród lasów i jezior, niemal nie spotykając ludzi, których tu bardzo mało. Wioska jest niemal w połowie wyludniona, położona uroczo. Ile tu jest w lasach jezior, trudno obliczyć. Niektóre cudowne jak jezioro Pluszne (Plusk). Świetne i inne. W którąkolwiek stronę nie wyjdzie się z Orzechowa, zawsze można trafić, w odległości pół do dwóch kilometrów, na jezioro otoczone lasem”.

Ze wspaniałą świątynią kontrastuje jej równolatka – dawna plebania. Jest ona w bardzo złym stanie technicznym. Teraz ten należący do Archidiecezji Warmińskiej obiekt otrzyma nowe życie. Wszystko za sprawą spółki Projekt Rybaki-Łańsk, która w Rybakach wybuduje hotel, a oprócz tego wyszła z inicjatywą realizacji wielu inwestycji społecznych.

– Orzechowo to dla historii regionu miejsce ważne i cenne. Dlatego bardzo zależy nam, aby wspólnie ze stroną kościelną poddać renowacji budynek dawnej plebanii. W najbliższych latach będzie to przestrzeń edukacyjna, służąca mieszkańcom i turystom – mówi Rafał Szczepański, prezes spółki Projekt Rybaki-Łańsk. – Bardzo starannie przygotowaliśmy projekt rewitalizacji. Chcemy zachować jak najwięcej oryginalnych elementów zabytkowych architektury warmińskiej – dodaje Rafał Szczepański, który od dawna zaangażowany jest w upamiętnianie i propagowanie warmińskiego dziedzictwa. Był m.in. jednym z organizatorów i sponsorów remontu organów w orzechowskim kościele. Dzięki temu cyklicznie organizowane były tu koncerty, które cieszyły się bardzo dużym zainteresowaniem publiczności. W najbliższych latach planowana jest kontynuacja tej pięknej inicjatywy.

Obecnie zabytkowy budynek dawnej plebanii jest w złym stanie technicznym. Dlatego spółka Projekt Rybaki-Łańsk zapowiedziała, że wesprze generalny remont budynku. Jego stan wymaga gruntownych prac. – Renowacja i przebudowa plebanii mają za zadanie przywrócenie jego pierwotnej formy architektonicznej poprzez usunięcie wtórnych przybudówek od strony północnej i południowej oraz odtworzenie w elewacji południowej oprawy wejścia w formie schodkowego detalu. Planowana jest rekonstrukcja stolarki okiennej i drzwiowej według zachowanych historycznych wzorców oraz elementów wystroju, takich jak piece kaflowe, ozdobne drzwi wraz z ościeżnicami czy drewniana klatka schodowa – zaznacza Krzysztof Tyszkiewicz, wiceprezes odpowiadającej za projekt renowacji pracowni architektonicznej Juvenes-Projekt.

To uznana na polskim rynku firma, mająca w swoim portfolio mnóstwo wysokiej klasy realizacji, również rewitalizacyjnych. Znajdujące się na warszawskiej Pradze Centrum Praskie Koneser to pofabryczna, pełna ceglanych budynków przestrzeń, która została starannie odnowiona zgodnie z projektem stworzonym przez ekspertów z Juvenes-Projekt. Obecnie pracują oni także nad kolejną inicjatywą, przywracającą dawny blask postindustrialnej przestrzeni Fabryki Drutu, Sztyftu i Gwoździ „Drucianka”.

Specjaliści, z którymi rozmawiała „Gazeta Olsztyńska”, uważają, że to ostatni moment, żeby uratować budynek dawnej plebanii. Niebawem mogłoby się bowiem okazać, że skala zniszczeń uniemożliwi jego remont czy renowację. Byłaby to duża strata nie tylko dla Orzechowa, ale i dla całej Warmii.

Spółka Projekt Rybaki-Łańsk planuje kosztowny i gruntowny remont. Renowacja zabytków kosztuje znacznie więcej niż budowa nowych obiektów. W Orzechowie odtwarzane i konserwowane będą najmniejsze detale. Wszystko po to, żeby kolejne pokolenia mogły na własne oczy się przekonać, jak się żyło niegdyś na Warmii i Mazurach. W odnowionej plebanii powstanie izba pamięci. Będzie opowiadać o historii tego miejsca. W salach wystawienniczo-edukacyjnych znajdzie się informacja o tym, że w Orzechowie w sierpniu 1953 roku przebywał kardynał Stefan Wyszyński. Na ekspozycji nie zabraknie też upamiętnienia leśników zamordowanych na wschodzie podczas II wojny światowej. Pamięć o nich jest wśród leśników żywa – w 2020 r. zasadzono 105 dębów na cześć zamordowanych w Katyniu. Co roku, 13 kwietnia, to właśnie tu olsztyńscy leśnicy obchodzą Dzień Pamięci Zbrodni Katyńskiej.

Co ważne w kontekście wysokiego potencjału turystycznego Orzechowa, parter plebanii zostanie dostosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, a na terenie wokół powstanie miejsce odpoczynku z ławkami i stojakami na rowery. Budynek będzie wyposażony w ogólnodostępne toalety dla odwiedzających.

Orzechowo to miejsce, które upodobali sobie zarówno mieszkańcy Warmii, jak i turyści z całej Polski. Nic dziwnego, skoro ta piękna i magiczna okolica ze wszystkich stron otoczona jest lasami, a od pobliskich dużych jezior dzieli je ledwie półtora kilometra. Dlatego tak chętnie i licznie przyjeżdżają tu mieszkańcy okolicznych gmin, m.in. Olsztynka, Stawigudy i Olsztyna.

– Od dawna przyjeżdżam tu z całą moją rodziną – mówi „Gazecie Olsztyńskiej” pani Barbara ze Stawigudy, którą spotkaliśmy nieopodal orzechowskiego kościoła – Świetnie się tu odpoczywa, jest niesamowita atmosfera, którą daje temu miejscu piękna świątynia i niesamowite krajobrazy – dodaje.

Pani Krystyna z Olsztyna, którą spotykamy przy bramie ciągle czynnego cmentarza w Orzechowie, bardzo popiera pomysł remontu starej plebani i urządzenia tam centrum edukacyjnego. – Historia naszego regionu jest naprawdę ciekawa, a zabytki są fantastyczne. Bardzo się cieszę, że to właśnie tu, w przepięknym Orzechowie, powstanie miejsce, w którym pokazane zostanie wspaniałe dziedzictwo naszej warmińskiej ziemi – mówi pani Krystyna.
Każde święta przyciągają do orzechowskiego kościoła tłumy wiernych. Tak będzie zapewne i w tym roku. W kolejnych latach, po ukończeniu renowacji, na wiernych i turystów czekać będzie odnowiona perełka warmińskiej architektury z – jak zapowiadają przedstawiciele spółki Projekt Rybaki-Łańsk – bardzo bogatym i interesującym programem edukacyjnym. To urocze miejsce zyska jeszcze jeden powód, dla którego warto je odwiedzić.